Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός και η Πρέβεζα

Με την ευκαιρία της εορτής του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού (24 Αυγούστου), παρουσιάζουμε ένα τεκμήριο θυμίζοντας την σύνδεσή του με την Πρέβεζα καθώς ίδρυσε σχολείο στην πόλη, όπως φαίνεται από επιστολή του προς τους κατοίκους της πόλης το 1779. Η επιστολή αυτή έχει την ιστορία της, που είναι ενδεικτική της περιπέτειας πολλών ιδιωτικών αρχείων. Η επιστολή αλλάζοντας διάφορα χέρια, πουλήθηκε τελικά στα Γενικά Αρχεία του Κράτους (στην Αθήνα) την δεκαετία του 1960. Ευτυχώς, στην περίπτωσή της, η κατάληξη ήταν ευτυχής, καθώς βρέθηκε στο μόνο αρμόδιο τότε φορέα διαχείρισης και διαφύλαξης του αρχειακού πλούτου της χώρας μας (Τότε δεν είχαν ιδρυθεί τα ΓΑΚ-Αρχεία Ν. Πρέβεζας). Δυστυχώς, σε άλλες περιπτώσεις, σημαντικά ιδιωτικά αρχεία δεν έχουν την ίδια τύχη. Ευελπιστούμε ότι αρχεία που θα εντοπιστούν στο μέλλον, δεν θα καταστραφούν ή δεν θα πουληθούν εκτός πόλης, αλλά θα δοθούν στα ΓΑΚ-Αρχεία Ν. Πρέβεζας, τον φορέα διαχείρισης των αρχείων του νομού.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της επιστολής:
«Ευγενέστατοι αγαπητοί μου αδελφοί, οι κατοικούντες την χώραν Πρέβεζαν, σας ασπάζομαι και παρακαλώ τον άγιο Θεόν δια την ψυχικήν και σωματικήν σας υγείαν».
Εγώ αδελφοί μου, ως δούλος Χριστού του Θεού ημών ανάξιος, περιερχόμενος και διδάσκων το κατά δύναμιν τους χριστιανούς, ήλθα και εδώ και βλέποντας ότι δεν έχετε σχολείον, τους επαρακίνησα και έδωκαν το κατά δύναμιν και προαίρεσιν δια το σχολείον σας. Πρέπει δε και η ευγένειά σας πάντες να βοηθάτε πάντοτε το σχολείον σας εξ ιδίων πόνων, ή κοινώς από την χώραν, ή και από τα βακούφια, δια να λάβετε και παρά Θεού τον μισθόν σας και τιμήν παρ’ ανθρώπων.
Είμαι δε και εγώ χρεώστης να παρακαλώ τον Κύριον, τον ευλογούντα τα πάντα, να ευλογήση την χώραν σας και το σχολείον και τα παιδία σας και να σας αξιώση να ζήσετε και εδώ καλά και θεάρεστα και να σας βάλη και εις τον Παράδεισον να χαίρεσθε και να ευφραίνεσθε και να δοξάζετε την Αγίαν Τριάδα, αμήν.
Έβαλα δε και επίτροπον τον παπά κυρ-Νικόλαον Κεραμίδαν και τον κυρ-Αναστάσιον παπά-Ρίζον, να κρατούν και να κυβερνούν το άνωθεν σχολείον. Έτι δε και επιστάτας και βοηθούς αυτών τον κυρ-Δήμον του Χρήστου και τον κυρ-Σπύρον του Γεωργίου Λάμπρου και τον κυρ-Χρήστον του Γεωργίου να βοηθούν το αυτό σχολείον, καθώς ο Κύριος τους φωτίσει. Και αν σας τύχη κανένα εμπόδιον από τους εξουσιαστάς της αυτής χώρας να τον εβγάνετε έξω από το σύνορον, όθεν σας φανή εύλογον. Ταύτα και υγιαίνετε εν Κυρίω.
Αψοθ΄(=1779) Απρίλιος 
Κοσμάς ιερομόναχος ευχέτης σας».

Βιβλιογραφία: Ηλίας Βασιλάς, «Ο πάτερ Κοσμάς στην Πρέβεζα (1768-1779) και ο ιερός ναός των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης», στο: Ηλίας Βασιλάς, Άπαντα, Πρέβεζα, Δήμος Πρέβεζας & Ίδρυμα Ακτία Νικόπολις, 2012, σελ. 107-126.